-----
UWAGA, NOWOŚĆ: zobacz także: STUDIA PODYPLOMOWE Z ZAKRESU GOSPODARKI O OBIEGU ZAMKNIĘTYM. Nabór trwa do końca września 2017 r.!
-----
2 grudnia 2015 r. Komisja Europejska przedstawiła pakiet dotyczący budowania gospodarki o obiegu zamkniętym (tzw. circular economy).
UWAGA, NOWOŚĆ: zobacz także: STUDIA PODYPLOMOWE Z ZAKRESU GOSPODARKI O OBIEGU ZAMKNIĘTYM. Nabór trwa do końca września 2017 r.!
-----
2 grudnia 2015 r. Komisja Europejska przedstawiła pakiet dotyczący budowania gospodarki o obiegu zamkniętym (tzw. circular economy).
Idea gospodarki o obiegu zamkniętym polega na zamknięciu cyklu życia produktu, który w ujęciu linearnym oznacza sekwencję: produkcja - użytkowanie - usunięcie odpadu (ujęcie zwane "od kołyski do grobu" - ang "from cradle to grave"). Zamykając cykl życia otrzymujemy zaś sekwencję: produkcja - użytkowanie - wykorzystanie odpadu w kolejnym cyklu produkcyjnym (ujęcie zwane "od kołyski do kołyski" - ang "from cradle to cradle"). Istotą tego podejścia jest zatem wykorzystanie odpadów powstałych w cyklu życia produktu i tym samym ograniczenie zużycia surowców, zmniejszenie ilości składowanych odpadów oraz zwiększenie strumienia odpadów wykorzystywanych w ramach odzysku i recyklingu.
Wśród planowanych działań, przedstawionych w nowym pakiecie Komisji Europejskiej w sprawie gospodarki o obiegu zamkniętym, wymieniane są m.in.:
- opracowanie norm środowiskowych dla surowców wtórnych, w celu ułatwienia ich identyfikacji i zwiększenia potencjału ich wykorzystania na jednolitym rynku,
- wdrożenie strategii dotyczącej tworzyw sztucznych w gospodarce o obiegu zamkniętym, odnoszącej się do kwestii recyklingu, biodegradowalności i obecności substancji niebezpiecznych w tworzywach sztucznych oraz celów zrównoważonego rozwoju ukierunkowanych na znaczne zmniejszenie ilości odpadów morskich (to znaczy odpadów, które m.in. wykrywa się w organizmach zwierząt morskich i ptaków, które stanowią głównie odpady z tworzyw sztucznych trafiające do mórz i oceanów np. z wodami rzek),
- działania na rzecz ograniczenia odpadów spożywczych, w tym wspólna metodyka pomiarów, poprawa oznaczania dat ważności i narzędzia do osiągnięcia celu zrównoważonego rozwoju, tj. zmniejszenia ilości odpadów spożywczych o połowę do roku 2030,
- zmiana rozporządzenia w sprawie nawozów, służąca łatwiejszemu identyfikowaniu nawozów organicznych i wytwarzanych z odpadów na jednolitym rynku oraz wspieraniu roli biologicznych składników pokarmowych,
- działania na rzecz wtórnego wykorzystywania wody, w tym wniosek ustawodawczy w sprawie minimalnych wymogów dotyczących wtórnego wykorzystywania wody ściekowej.
Poprzez wdrożenie proponowanych
rozwiązań planuje się m.in. osiągnięcie do 2030 roku poziomu 65% w zakresie
recyklingu odpadów komunalnych oraz 75% w zakresie recyklingu odpadów
opakowaniowych. Strumień odpadów przeznaczonych do składowania ma wynieść do
2030 roku maksymalnie 10%. Zostanie również wprowadzony zakaz składowania
odpadów segregowanych.
Oprócz aspektów środowiskowych
propozycje KE uwzględniają szerszy kontekst zrównoważonego rozwoju, a znajdzie
to wyraz w zapewnieniu wsparcia w zakresie tworzenia nowych miejsc pracy, wzrostu
gospodarczego, inwestycji i sprawiedliwości społecznej.
Pakiet dotyczący budowania gospodarki o
obiegu zamkniętym wpisuje się w działania w zakresie zmniejszania wpływu cyklu życia produktów na środowisko.
Poprzez cykl życia produktu należy rozumieć fazy istnienia produktu: pozyskanie i przetwarzanie surowców i materiałów, wytwarzanie produktu, dystrybucję, użytkowanie oraz zagospodarowanie odpadów poużytkowych. Obserwujemy zatem dalszy ciąg rozszerzania postrzegania wpływu przedsiębiorstwa na środowisko. Rozszerzenie to polega na uwzględnieniu obok wpływu przedsiębiorstwa na środowisko na etapie wytwarzania produktu, także wpływu pozostałych etapów cyklu życia produktu, głównie zagospodarowania odpadów poużytkowych. Kierunek ten nie jest nowy, ponieważ szczególnie w ostatniej dekadzie wiele grup produktów stało się przedmiotem regulacji mających na celu zmniejszenie wpływu cyklu życia produktów na środowisko.
W tabeli 1 ujęto produkty, dla których w aktach prawnych określono wymagania dotyczące ochrony środowiska w odniesieniu do różnych etapów cyklu życia. Uwzględniono trzy etapy – etap wytwarzania (etap realizacji procesów technologicznych i procesów pomocniczych), etap użytkowania (etap związany z zasilaniem energią, ze zużyciem wody, czynnościami konserwacyjnymi, remontowymi, regeneracyjnymi, naprawczymi itp.), etap zagospodarowania odpadów poużytkowych (w tym np. unieszkodliwianie, składowanie na składowisku odpadów, utylizacja odpadów, odzysk i recykling).
Jak wynika z dokumentów
przedstawionych przez KE w sprawie budowania gospodarki o obiegu zamkniętym,
wymienione w tabeli 1 grupy produktów w dalszym ciągu będą podlegały
regulacjom, szczególnie w zakresie zagospodarowania odpadów, z coraz bardziej
ambitnymi celami. Przykładowo założono cele w zakresie odzysku i recyklingu
odpadów opakowaniowych, które mają być osiągnięte do 31 grudnia 2025 r. oraz do
31 grudnia 2030 r. Zestawienie celów znajduje się w tabeli 2.
Spełnienie rosnących wymagań w zakresie ochrony środowiska jest realnym wyzwaniem szczególnie dla małych i średnich przedsiębiorstw. W obliczu wdrażania nowych instrumentów i narzędzi zarządzania środowiskiem, a także nowych rozwiązań prawnych, ważne jest by te zmiany uwzględniać, a nawet je wyprzedzać.
W odpowiedzi na potrzeby przedsiębiorstw w tym zakresie, można zaproponować wykorzystanie narzędzi wspomagających ilościową charakterystykę wpływu cyklu życia produktu na środowisko, a także generowanie nowych rozwiązań, które nie tylko będą pomocne w wypełnianiu zobowiązań wynikających z przepisów prawa, ale również będą służyły poprawie pozycji danego przedsiębiorstwa na rynku i jego sytuacji ekonomicznej.
Wpływ cyklu życia produktu na środowisko może być analizowany i oceniany poprzez zastosowanie oceny cyklu życia (ang. Life Cycle Assessment - LCA). Wykorzystanie tej metody do analizy wpływu produktu na środowisko pozwala na pozyskanie wiedzy o wpływie tego produktu na zdrowie człowieka, jakość ekosystemu oraz zużycie zasobów*. Możliwa jest również identyfikacja obszarów charakteryzujących się potencjałem zmniejszenia wpływu na środowisko. Ocena cyklu życia może być również częścią ekoprojektowania, czyli, według definicji PKN-ISO/TR 14062:2004, włączania aspektów środowiskowych do projektowania i rozwoju wyrobu. W praktyce działalności przedsiębiorstw zastosowanie ekoprojektowania oznacza opracowywanie nowej lub udoskonalonej wersji produktu o mniejszym wpływie na środowisko. Jest to podejście, w którym można wykorzystać wiele narzędzi i metod, mniej lub bardziej czaso- i pracochłonnych. Istotnym aspektem ekoprojektowania jest również uwzględnienie ekonomicznego wymiaru proponowanych udoskonaleń, które mają służyć zwiększaniu potencjału konkurencyjności.
W odpowiedzi na potrzeby przedsiębiorstw w tym zakresie, można zaproponować wykorzystanie narzędzi wspomagających ilościową charakterystykę wpływu cyklu życia produktu na środowisko, a także generowanie nowych rozwiązań, które nie tylko będą pomocne w wypełnianiu zobowiązań wynikających z przepisów prawa, ale również będą służyły poprawie pozycji danego przedsiębiorstwa na rynku i jego sytuacji ekonomicznej.
Wpływ cyklu życia produktu na środowisko może być analizowany i oceniany poprzez zastosowanie oceny cyklu życia (ang. Life Cycle Assessment - LCA). Wykorzystanie tej metody do analizy wpływu produktu na środowisko pozwala na pozyskanie wiedzy o wpływie tego produktu na zdrowie człowieka, jakość ekosystemu oraz zużycie zasobów*. Możliwa jest również identyfikacja obszarów charakteryzujących się potencjałem zmniejszenia wpływu na środowisko. Ocena cyklu życia może być również częścią ekoprojektowania, czyli, według definicji PKN-ISO/TR 14062:2004, włączania aspektów środowiskowych do projektowania i rozwoju wyrobu. W praktyce działalności przedsiębiorstw zastosowanie ekoprojektowania oznacza opracowywanie nowej lub udoskonalonej wersji produktu o mniejszym wpływie na środowisko. Jest to podejście, w którym można wykorzystać wiele narzędzi i metod, mniej lub bardziej czaso- i pracochłonnych. Istotnym aspektem ekoprojektowania jest również uwzględnienie ekonomicznego wymiaru proponowanych udoskonaleń, które mają służyć zwiększaniu potencjału konkurencyjności.
Szacuje się, że 80% kosztów środowiskowych związanych z wpływem produktów, usług i procesów na środowisko naturalne jest determinowanych na etapie projektowania. Tym bardziej zatem widać potencjał podejścia proponowanego w ramach ekoprojektowania. W fazie projektowania można dokonać identyfikacji możliwości zmniejszenia wpływu na środowisko na wszystkich etapach cyklu życia. Zastosowanie oceny cyklu życia oraz ekoprojektowania może przynieść wymierne efekty w osiąganiu celów pakietu w sprawie budowania gospodarki o obiegu zamkniętym - w szczególności poprzez umożliwienie efektywnego wykorzystania surowców, zmniejszenia wpływu na środowisko produktów i odpadów, co przyczynia się w dalszej kolejności do oszczędności energii, wody i polepszenia parametrów środowiskowych, a także ekonomicznych.
Opracowała: dr inż. Jolanta Baran
Wydział Organizacji i Zarządzania Politechniki Śląskiej w Gliwicach
Członek Zarządu Oddziału Śląskiego Stowarzyszenia Polski Ruch Czystszej Produkcji
e-mail: jolanta.baran@polsl.pl
* Przy zastosowaniu metodyki LCIA (ang. Life Cycle Impact Assessment) odnoszącej się do punktów końcowych kategorii wpływu.
0 komentarze :
Prześlij komentarz